Wspólna granica, wspólne historie
Fragmenty wspomnień Artura Radvanskiego, Miklósa Roznera i Jana Orlíka pochodzą z archiwum historii wizualnej USC SF. Film powstał w ramach projektu „Wspólna granica, wspólne historie“ i jest wynikiem współpracy między stowarzyszeniem PANT i USC SF. Celem całego projektu jest odnalezienie wśród czeskich, polskich, słowackich i węgierskich wspomnień takich historii, których treść wykracza poza granice państw. Poszczególne wspomnienia przygotowano także w pozostałych wersjach językowych w celu ich udostępnienia jak najszerszej opinii publicznej. Uważamy, że po obejrzeniu tych wspomnień fundamenty powszechnie podzielanych i krążących uprzedzeń i stereotypów stracą na sile, że wspomnienia te spowodują większą tolerancję i wychowywać będą na rzecz odpowiedzialnej postawy obywatelskiej.

Emigracja
Po zaniku II Republiki Czechosłowackiej i po zajęciu reszty ziem czeskich przez Rzeszę Niemiecką 15 marca 1938 r. do Polski uciekać zaczęli obywatele czechosłowaccy i uciekinierzy z innych krajów, którzy chcieli uniknąć rozprzestrzeniającego się nazistowskiego terroru. Wielu uciekinierów próbowało ratować własne życie, inni uciekali po to, by wziąć aktywny udział w walce o przywrócenie państwa czechosłowackiego i wolności w Europie. Część osób uciekła ze względów politycznych, część zaś z przyczyn rasowych.

czas: 3:35
język: czeski, węgierski
napisy: polskie

Artur Radvanský
Urodził się w 1921 r. w Ostrawie. Dzieciństwo spędził w Radvanicach, już w młodości należał do żydowskiego stowarzyszenia młodzieżowego Haszomer Hacair. Został zatrzymany wraz z ojcem po przejściu przez granicę polską, był internowany w kilku więzieniach i obozach deportacyjnych, później zaś trafił jako Żyd do obozów koncentracyjnych w Buchenwaldzie, Oświęcimiu, Mauthausen,  Monowicach, Ravensbrück i Sachsenhausen. Został wyzwolony z obozu koncentracyjnego Ebensee. Kiedy po wojnie wyzywano go od Niemców, zmienił nazwisko – pierwotnie nazywał się Tüberger. W latach sześćdziesiątych był ważnym świadkiem w procesach zbrodniarzy wojennych. Po przejściu na emeryturę zajmował się kształceniem młodzieży, szczególnie w Niemczech. Tuż przed śmiercią wydał własne wspomnienia wojenne. Zmarł w listopadzie 2009 r. W marcu 1939 r. miał niecałe 18 lat.

Miklós Rozner
Urodził się 20 lutego 1921 r. w wiosce Bene (Бене) na Rusi Zakarpackiej, wchodzącej wówczas w skład Czechosłowacji.  Studiował w Pradze, która 15 marca 1939 r. została zajęta przez Wehrmacht. Pierwsza próba przekroczenia granicy z Polską zakończyła się aresztowaniem i uwięzieniem we Frýdku. Zbiegł jednak z więzienia i po kolejnym aresztowaniu w Polsce na początku wojny udało mu się przedostać do okupowanego przez sowietów Lwowa, gdzie przebywała w tym czasie liczna grupa uciekinierów z Czechosłowacji. Sowieckie władze okupacyjne skierowały go na roboty do Woroszyłowgradu, czyli dzisiejszego Ługańska. Został tam następnie wcielony do Armii Czerwonej. uczestniczył w bitwie pod Stalingradem. Po zakończeniu wojny wrócił na krótko do kraju, ale podobnie jak większość ocalałych po wojnie, powracających Żydów, zdecydował się na emigrację. Rozmowę nagrano w Kalifornii w języku węgierskim.

Jan Orlík
Urodził się w 1919 r. w Pradze, dzieciństwo spędził w miastach Železná Ruda i Klatovy. Po okupacji zdecydował się na ucieczkę z kraju, granicę przekroczył w okolicy Ostrawy. Zgłosił się jako wolontariusz do Czechosłowackiej Armii Emigracyjnej, został wcielony do jednostki skierowanej na ćwiczenia do Brytanii. Walczył m. in. pod Dunkierką, z armią zachodnią dotarł aż do Klatov. Ponieważ na emigracji w Krakowie spotykał się z człowiekiem o nazwisku Hermann Field, dyrektorem filii Czechoslovak Refugee Trust Fund, który w procesach politycznych w latach pięćdziesiątych uznany został za głównego szpiega brytyjskiego, kilka lat spędził czekając na aresztowanie. Również Jan Orlík zdecydował się po wojnie na zmianę nazwiska. Wcześniej nazywał się Adler. W marcu 1939 r. miał niecałe 20 lat.

Wywiad pochodzi z archiwum USC Shoah Foundation Institute, które jest największym na świecie multimedialnym archiwum wspomnień świadków holocaustu. Fundacja Survivors of the Shoah Visual History Foundation powstała w 1994 r. Jej celem jest przeprowadzanie wywiadów z osobami ocalałymi z  holocaustu – swoimi wspomnieniami podzielili się przed kamerami nie tylko Żydzi czy Romowie, którzy przeżyli holocaust, ale także wyzwoliciele, więźniowie obozów koncentracyjnych innych narodowości, ratownicy i uczestnicy procesów zbrodniarzy wojennych. Na przestrzeni kilku lat fundacja zgromadziła w 56 krajach świata niemal 52 tysiące wywiadów filmowych w 32 językach. Obecnie jest to największe archiwum tego rodzaju na świecie. Więcej informacji na temat USC Shoah Foundation znajdą Państwo na stronie www.dornsife.usc.edu/vhi (w języku angielskim) lub http://sfi.usc.edu/international/polish (w języku polskim).