Na program konferencji złożyły się dwie oddzielne części. W pierwszym dniu odbyło się spotkanie robocze nauczycieli z Republiki Czeskiej, Węgier, Polski i Słowacji. Celem jego była prezentacja wyników międzynarodowych projektów, dyskusja o stanie nauczania historii krajów sąsiednich oraz przygotowanie planu dalszej współpracy. Spotkanie odbyło się w ramach realizacji projektów dofinansowanych przez Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki i Forum Czesko-Polskie przy MSZ Republiki Czeskiej. Ponad czterdziestu uczestników powitali: prezes Stowarzyszenia Obywatelskiego, jako instytucji organizującej konferencję, Petr Pánek oraz Věra Havlíková, zastępca dyrektora ds. kształcenia i pomocy NIDV. Podczas pierwszego dnia konferencji przedstawiono wyniki międzynarodowych projektów realizowanych przez Stowarzyszenie Obywatelskie PANT.

Rozwój współpracy międzynarodowej nauczycieli z krajów V4

Stowarzyszenie Obywatelskie PANT przedstawiło dwa swoje projekty międzynarodowe: Historia sąsiadów lub Własną drogą poprzez wspólne skrzyżowania oraz Z peryferii imperium do wolnej Europy, czyli transformacja relacji Czech i Polski z Rosją w historii współczesnej.

W ramach pierwszego projektu, dofinansowanego przez Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, na portalu Moderní dějiny.cz stworzono międzynarodową czterojęzyczną stronę (dostępną pod adresem www.modern-history.eu) zawierającą artykuły dotyczące wspólnej historii krajów Grupy Wyszehradzkiej. Opublikowano tam już ponad sto studiów historycznych i materiałów dydaktycznych. W wyniku drugiego projektu, który został dofinansowany przez Forum Czesko-Polskie, powstała objazdowa wystawa Razem – przeciwko sobie? Rok 1969 w CSRS i PRL, którą uczestnicy konferencji mogli na miejscu obejrzeć. Uzupełnienie wystawy stanowią, opracowane przez jej autorów, materiały dydaktyczne dla nauczycieli, katalog z tekstami wszystkich paneli i kartami pracy oraz płyta DVD zawierająca materiały źródłowe i wskazówki metodyczne. Od listopada wystawa instalowana jest w kolejnych czeskich szkołach, a pierwsze doświadczenia z liceów w Ostrawie są bardzo pozytywne. Na rok 2012 przygotowano polską wersję paneli oraz materiałów dydaktycznych. 

Goście z Węgier, Gábor Ősz i Árpád Korpás, mówili o podręcznikach historii używanych w węgierskich szkołach. Przedstawili materiał nauczania dotyczący historii krajów Grupy Wyszehradzkiej. Najwięcej uwagi poświęcono tam okresowi rozpadu Austro-Węgier oraz wydarzeniom z roku 1956.

Koledzy z Polski, Maria Stinia, Monika Koszyńska, Grzegorz Szymanowski, Bogusław Jędruszczak i Karol Mazur, zaprezentowali polskie działania dydaktyczne oraz działalność polskiego Instytutu Pamięci Narodowej, w którym pracują także dydaktycy, zajmujący się popularyzacją historii. Tworzą oni historyczne gry planszowe, portale dydaktyczne, podręczniki dla nauczycieli. Bardzo interesujący był referat dotyczący opracowania tematyki stosunków czesko-polskich w polskich podręcznikach historii (konflikt graniczny w roku 1919, wydarzenia związane z zawarciem układu monachijskiego, porównanie sytuacji w obu krajach w latach 1944-1949, wydarzenia z lat 1956 i 1968). Nie brakowało także przykładów ujęcia wspólnych tematów bezpośrednio w praktyce. Niewątpliwie zaskoczeniem dla czeskich nauczycieli była informacja, że ich polski kolega, omawiając tematykę II wojny światowej, wykorzystuje na lekcjach czeski film Ciemnoniebieski świat. Losy czechosłowackich i polskich pilotów, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i po powrocie do ojczyzny, były podobne. 

Słowaccy nauczyciele i metodycy, przede wszystkim Beáta Barlová i František Neupauer, przedstawili pracę Instytutu Pamięci Narodu (Ústav paměti národa), projekt Skromni bohaterowie w walce z komunizmem. Na stronie internetowej www.november89.eu znajduje się baza danych osób sądzonych w procesach politycznych w Czechosłowacji. Uczniowie w swoich okolicach wyszukiwali naocznych świadków, zapisywali ich wypowiedzi,  a następnie prezentowali je swoim kolegom w klasie. 

Panel dyskusyjny: historia mówiona, instytucje, podręczniki
Drugi dzień konferencji miał formę moderowanego panelu dyskusyjnego. Wzięło w nim udział sześćdziesięciu siedmiu uczestników. Powitał ich dyrektor wykonawczy Funduszu Wyszehradzkiego Petr Vágner. W pierwszym bloku referatów zatytułowanym Możliwości

 i bariery historii mówionej oraz wykorzystanie jej w dydaktyce wystąpili Martin Šmok, przedstawiciel Shoah Visual History Foundation w Republice Czeskiej i Nina Pavelčíková, kierownik katedry historii Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu w Ostrawie. Pomimo że praca z autentycznymi wypowiedziami naocznych świadków natrafia w procesie nauczania na wiele przeszkód, zapewnia znaczne możliwości w zakresie edukacji oraz uzyskiwania kompetencji kluczowych. Uczniowie pracują twórczo, wykorzystuję myślenie krytyczne, rozwijają swoje umiejętności medialne. 

Drugi blok poświęcony był możliwościom wykorzystania muzeów i archiwów w nauczaniu historii współczesnej. Konkretne przykłady pracy z uczniami i grupami szkolnymi z wykorzystaniem ekspozycji zaprezentowali Tomáš Bursík, kierownik sekcji współczesnej historii Czech Muzeum Narodowego w Pradze, Karol Mazur, kierownik sekcji dydaktycznej Muzeum Powstania Warszawskiego, Hana Němcová, przewodnicząca Komisji ds. Pracy z Publicznością i Pedagogiki Muzealnej Asocjacji Muzeów i Galerii Republiki Czeskiej (Komise pro práci s veřejností a muzejní pedagogiku Asociace muzeí a galerií České republiky) oraz Jan Špringl, kierownik sekcji dydaktycznej Muzeum Památník Terezín.

Kwestię oferty, jaką pracownia historyczna przedstawia nauczycielom oraz możliwości dalszej współpracy omawiali w swoich referatach Maria Stinia z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Václav Ruml z Instytutu Badania Reżimów Totalitarnych (Ústav pro studium totalitních režimů).

W końcowym bloku referatów Blažena Gracová z katedry historii Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu w Ostrawie i Viliam Kratochvíl z katedry historii powszechnej Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Komenskiego w Bratysławie omawiali podręczniki historii oraz nowoczesne materiały dydaktyczne używane w kraju i za granicą. Przyszłość należy do podręczników syntetyczno-analitycznych. Viliam Kratochvíl pokazał propedeutyczny typ słowackiego podręcznika, w którym historia nie jest uczniom przedstawiana chronologicznie.

Wizje przyszłości i kierunki dalszych prac
Uczestnicy dyskusji doszli do wspólnego wniosku, że dzieje bliskich „sąsiadów” są przedstawiane w podręcznikach używanych w poszczególnych krajach V4, jednakże w większości powierzchownie. Brak jest głębszego spojrzenia i ukazania ciągłości oraz wzajemnych powiązań między wydarzeniami historycznymi poszczególnych narodów. Zwykle ukazuje się wydarzenia konfliktowe, brakuje natomiast rozdziałów dotyczących ważnych okresów harmonii między krajami i pozytywnych wpływów. Dalsza współpraca ma zmierzać w kierunku tworzenia wspólnych materiałów nauczania przeznaczonych dla uczniów i nauczycieli. Wynikiem tych prac miałby być nowoczesny tekst dydaktyczny na temat historii krajów wyszehradzkich opublikowany we wszystkich czterech językach. Na początku przyszłego roku portal Moderní dějiny.cz otrzyma nową postać z wyraźnie wzmocnioną czterojęzyczną rubryką ukierunkowaną na dziejowe wydarzenia łączące Czechów, Węgrów, Polaków i Słowaków. Użytkownicy, jako określona społeczność, znajdą tu forum dyskusyjne, na którym będą mogli na bieżąco komunikować się ze sobą i rozwijać współpracę w ramach V4.    

Tegoroczne spotkanie miało szczególne znaczenie. Rozgorzała szeroka dyskusja na temat możliwości przyszłej bezpośredniej współpracy szkół, w ramach której spotkania nauczycieli miałyby zostać uzupełnione przez międzynarodowe spotkania uczniów. Nakreślono wizję młodzieżowych obozów o zasięgu dwustronnym z bogatym, interesującym programem. Węgierska i polska strona ustaliły już datę takiego spotkania w Krakowie na maj przyszłego roku. Celem dwustronnego partnerstwa mają być coroczne spotkania nauczycieli i uczniów z krajów wyszehradzkich. Nadal budowana będzie baza danych szkół, które chciałyby się włączyć do tej współpracy.     

Zainteresowani z Węgier i Słowacji mogą pisać na adres arpad.korpas@modern-history.eu.