Wspólna granica, wspólne historie
Fragmenty wspomnień Stanisława Fraczystego i Magdaleny Sedlákovej pochodzą z archiwum historii wizualnej USC SF. Film powstał w ramach projektu „Wspólna granica, wspólne historie“ i jest wynikiem współpracy między stowarzyszeniem PANT i USC SF. Celem całego projektu jest odnalezienie wśród czeskich, polskich, słowackich i węgierskich wspomnień takich historii, których treść wykracza poza granice państw. Poszczególne wspomnienia przygotowano także w pozostałych wersjach językowych w celu ich udostępnienia jak najszerszej opinii publicznej. Uważamy, że po obejrzeniu tych wspomnień fundamenty powszechnie podzielanych i krążących uprzedzeń i stereotypów stracą na sile, że wspomnienia te spowodują większą tolerancję i wychowywać będą na rzecz odpowiedzialnej postawy obywatelskiej.

Węgry na początku II wojny światowej
Królestwo Węgier nie uczestniczyło w rozpoczęciu II wojny światowej, czyli w ataku III Rzeszy na Polskę. Ogłosiło natomiast neutralność i przyjęło na swoje terytorium ponad 100 000 uciekinierów z Polski. Niektórzy z nich zatrzymali się w tym kraju, inni wędrowali przez Jugosławię dalej, na zachód.
W 1940 r. Królestwo Węgier przygotowywało atak wojskowy na Królestwo Rumunii w celu odzyskania zamieszkałych przez Węgrów terenów Siedmiogrodu. Część terytorium o powierzchni 43 000 km² przypadła Królestwu Węgier 30 sierpnia 1940 r., na podstawie drugiego arbitrażu wiedeńskiego. Szálasi został wcześniej zwolniony z więzienia i natychmiast stanął na czele strzałokrzyżowców. 20 listopada Królestwo Węgier dołączyło do państw Osi wraz ze Słowacją i Rumunią.
Pod koniec marca 1941 r. Hitler zażądał umożliwienia swobodnego przemarszu armii niemieckiej przez terytorium Królestwa Węgier oraz udziału armii węgierskiej w inwazji na Jugosławię. Węgierscy politycy stanęli w obliczu trudnej decyzji. Albo ustąpić Niemcom naruszając w ten sposób zawarte trzy dni wcześniej porozumienie z Jugosławią i zrywając ostatecznie resztkę więzi z mocarstwami zachodnimi, albo też odzyskać część terytorium, zamieszkiwaną przez Węgrów. Premier Pál Teleki załamał się pod ciężarem odpowiedzialności i zastrzelił się 3 kwietnia 1941 r. Jego następca, László Bárdossy, były ambasador w Berlinie, wydał 11 kwietnia tego samego roku rozkaz wymarszu armii węgierskiej do Jugosławii.
Liczba mieszkańców Królestwa Węgier począwszy od 1920 r. niemal się podwoiła, a terytorium powiększyło się z 93 000 km² do 171 000 km². Za te zyski Królestwo Węgier musiało jednak zapłacić większym udziałem w wyprawach wojennych. 26 czerwca 1941 r. zamaskowane samoloty niemieckie, udające samoloty radzieckie, zbombardowały Koszyce. Następnie regent Miklós Horthy wypowiedział wojnę Związkowi Radzieckiemu

czas: 2:58
język: czeski, polski
napisy: polskie

Stanisław Fraczysty
Urodził się w Chochołowie, 5 lutego 1917 r., na terenie ówczesnych Austro-Węgier. Dzieciństwo przeżył w odnowionym państwie polskim. Po porażce Polski w walce z niemieckim Wehrmachtem próbował przedostać się do Francji i wcielić do armii polskiej. Jednak polscy dyplomaci w Budapeszcie - dokąd udało mu się dotrzeć - przekonali go, by zaangażował się w polski ruch oporu. Jako łącznik podróżował więc między Generalną Gubernią i Budapesztem, dopóki nie został zatrzymany przez gestapo i uwięziony w Zakopanem, a później w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich. Następnie deportowano go do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu i skierowano do pracy przymusowej w Monowicach. Przeżył Marsz Śmierci przez Buchenwald. Został wyzwolony w Ratyzbonie. Wywiad z nim nakręcono w języku polskim.

Magdalena Sedláková
Urodziła się 20 grudnia 1920 r. Jej rodzicami byli Armin i Sara Lichtigowie z Preszowa. Rodzina przeniosła się ze Słowacji do Kladna. Po ogłoszeniu Protektoratu Czech i Moraw zarząd okupacyjny deportował wszystkich członków rodziny do getta w Terezínie, a następnie do getta w Zamościu. Magdalenie Sedlákovej udało się stamtąd uciec przez Lublin do zajętej przez Węgrów wioski Miżhirja (Wołowe), gdzie ukrywała się przez pewien czas. Ponieważ od dzieciństwa władała językiem węgierskim zdecydowała się przedostać do Budapesztu. Znalazła w końcu schronienie w mieście Sátoraljaújhely, gdzie mieszkała pod fałszywym nazwiskiem Irene Silagy. Poznała tam swojego przyszłego męża, Bohumila Sedláka, z którym po wyzwoleniu powróciła do Czechosłowacji.

Wywiad pochodzi z archiwum USC Shoah Foundation Institute, które jest największym na świecie multimedialnym archiwum wspomnień świadków holocaustu. Fundacja Survivors of the Shoah Visual History Foundation powstała w 1994 r. Jej celem jest przeprowadzanie wywiadów z osobami ocalałymi z  holocaustu – swoimi wspomnieniami podzielili się przed kamerami nie tylko Żydzi czy Romowie, którzy przeżyli holocaust, ale także wyzwoliciele, więźniowie obozów koncentracyjnych innych narodowości, ratownicy i uczestnicy procesów zbrodniarzy wojennych. Na przestrzeni kilku lat fundacja zgromadziła w 56 krajach świata niemal 52 tysiące wywiadów filmowych w 32 językach. Obecnie jest to największe archiwum tego rodzaju na świecie. Więcej informacji na temat USC Shoah Foundation znajdą Państwo na stronie www.dornsife.usc.edu/vhi (w języku angielskim) lub http://sfi.usc.edu/international/polish (w języku polskim).